In maart publiceerde ik samen met de voltallige redactie van het Dutch Journal of Applied Linguistics (DuJAL) een artikel waar ik bijzonder trots op ben: Diamond is a scientist’s best friend. In dit artikel uiten we onze zorg over de open access beweging, die ten onder dreigt te gaan aan de commercie, en roepen we de wetenschap op om Diamond open access te omarmen. Nu zijn ook tien reacties verschenen, geschreven door collega’s die specifieke ervaringen hebben met open access. Zij schrijven over hun ervaringen als auteurs van artikelen, als editors bij een wetenschappelijk tijdschrift, als global south wetenschappers, junior wetenschappers, beleidsmakers, bibliotheekmedewerkers, etc. Die vind je hier.
Bijna alle wetenschappers zijn het erover eens dat je de resultaten van wetenschappelijk onderzoek openbaar moet publiceren. En veel wetenschappers doen dat ook. Hun artikelen zijn openbaar, en steeds vaker ook hun datasets en meetinstrumenten. Een goede ontwikkeling! Het is niet meer dan logisch dat onderzoek dat is gefinancierd met publiek geld ook voor iedereen toegankelijk is. Maar open science komt ook de wetenschap zelf ten goede, want meer transparantie leidt tot kwalitatief hoogwaardige en efficiënte wetenschap. We zijn veel beter in staat om voort te bouwen op elkaars kennis. Maar open access dreigt ten onder te gaan aan het eigen succes.
In het oude gesloten systeem is publicatie van een artikel voor wetenschappers gratis, maar ook de toegang tot dat artikel is beperkt. Het wordt gepubliceerd achter een paywall. Geïnteresseerden kunnen er alleen bij als ze een abonnement hebben op het tijdschrift. Tegenwoordig kunnen we echter eenmalig een bedrag betalen om onze artikelen tot in lengte van dagen voor iedereen toegankelijk te maken. Dit systeem van open access publiceren noemen we Gold open access. Helaas is dit systeem heel gevoelig voor commerciële uitbuiting en dat gebeurt ook op steeds grotere schaal. Wetenschappers moeten vaak veel meer betalen dan publicatie in werkelijkheid kost. Maar problematischer nog is dat er steeds vaker zogenoemde predatory journals opduiken, die vooral uit zijn op geld en weinig belang hechten aan het wetenschappelijke proces. Zij hebben belang bij veel publicaties, en organiseren daarom geen of een zeer schamel peer reviewproces om te voorkomen dat ingediende artikelen worden afgewezen. Dit schaadt het wetenschappelijke proces enorm, want zo krijgt onderzoek van bedenkelijk niveau een plek in het publieke en wetenschappelijke discours.
Maar het grootste probleem van Gold open access is misschien wel dat het ook nog eens ongelijkheid tussen wetenschappers in de hand werkt: Wie geld heeft kan open access publiceren en daarmee een groot publiek bereiken. Heb je geen financiële middelen, dan ben je veel meer aangewezen op publicatie op de oude manier, dus achter een paywall. Geld is vaak ongelijk verdeeld in de wereld, en dat geldt ook voor de wereld van de wetenschap. Het zijn de Westerse wetenschappers en de wetenschappers die werken aan rijke instellingen die vooral profiteren van open access. Niet eerlijk!
Het kan anders. Diamond open access is een vorm van gratis open access, en we zouden allemaal diamond open access moeten omarmen. Maar het is niet eenvoudig om te ontsnappen aan de klauwen van de commercie. In ons artikel Diamond is a scientist’s best friend roepen we op tot verandering en schetsen we een toekomstperspectief. En in de tien reacties die we nu hebben gekregen staan nog meer waardevolle perspectieven en ideeën. Lees ze vooral!