Afgelopen juni was het verre Tromsø in Noorwegen het toneel van het 34e congres van de Europese vereniging voor Tweedetaalverwerving (European Second Language Association, EuroSLA). Op de Arctische Universiteit van Noorwegen kwamen rond de 400 wetenschappers bijeen om hun werk te presenteren en dat betekende een overweldigende hoeveelheid aan mondelinge presentaties en posters. In deze bijdrage licht ik twee onderzoeken en bijbehorende thema’s uit die een (kleine) inkijk geven in het werk van onderzoekers die het leren van een nieuwe taal bestuderen.
In een aantal onderzoeken stond centraal welke rol bij taalleren de taalinput speelt die leerlingen aangeboden krijgen buiten het klaslokaal. Er is al veel onderzoek geweest dat laat zien dat deze ‘extramurale’ input een belangrijke voorspeller is van de woordenschat. Denk hierbij bijvoorbeeld aan leerlingen die buiten het klaslokaal om veel Engelse taalinput krijgen door naar series te kijken, te gamen, naar muziek te luisteren en ondertitelingen te lezen. De onderzoeken tot nu toe hebben echter met name gekeken naar iemands receptieve woordenschat. Eva Caltabellotta en collega’s van de KU Leuven onderzochten welke rol deze extramurale input, in combinatie met de lessen op school, speelt bij de productieve woordenschat. Met ander woorden: kan de input buiten de lessen ook ondersteunend werken bij het actief gebruiken van woorden, zowel in spreekopdrachten en in schrijfopdrachten? En geldt dit alleen voor Engels, of ook voor andere moderne vreemde talen? Om deze vraag te beantwoorden, testten de onderzoekers 388 leerlingen in het middelbaar onderwijs in Vlaanderen die zowel Engels als Frans als moderne vreemde taal leerden. De leerlingen maakten allemaal een schatting van hoeveel ze lazen, gameden en muziek luisterden in beide talen buiten de lessen om, en ze maakten productieve woordenschatoefeningen. Uit de resultaten bleek dat het extramurale Engels een positief verband stond met alle woordenschatoefeningen, maar het extramurale Frans niet. Een van de redenen hiervoor kan zijn dat het Frans veel minder aanwezig is in de omgeving van leerlingen, ondanks dat Vlaanderen/België een tweetalig land is.
Ook was er deze editie van EuroSLA aandacht voor het taalleerproces van volwassenen met beginnende of geen schoolervaring, bijvoorbeeld vluchtelingen die het Nederlands als tweede taal leren. Het is een positieve ontwikkeling dat steeds meer onderzoek aandacht heeft voor deze doelgroep, aangezien heel veel onderzoek naar tweedetaalverwerving is uitgevoerd met hoogopgeleide en hooggeletterde deelnemers. Zo onderzocht Marieke van Buel van de Universiteit Gent welke factoren een rol speelden bij de receptieve woordenschat in het Nederlands van volwassenen cursisten met beginnende schoolervaring. Ze keek daarbij met name naar hoe vaak een woord voorkomt, of het een abstracte of juist een concrete betekenis heeft, en naar de lengte van een woord. De resultaten lieten zien dat cursisten met beginnende schoolervaring meer concrete en vaak voorkomende woorden kenden dan abstracte en niet vaak voorkomende woorden. Met andere woorden: de concrete betekenis en hoe vaak een woord voorkomt in ons taalgebruik staan in verband met de grootte van de woordenschat bij deze cursisten. Interessant daarbij was dat de lengte van het woord geen rol speelde in goed de cursisten een woord kenden. Het zou dus goed kunnen dat een woord als kledingwinkel (concreet en relatief lang)makkelijker te leren is dan want (abstract en relatief kort). Een discussiepunt betrof het aantal jaren (of maanden) onderwijs dat de cursisten al hadden gehad. Het is voorstelbaar dat cursisten met meer onderwijs ook meer woorden kennen, ook abstractere en minder vaak voorkomende. Dat is een vraag die nog openligt voor vervolgonderzoek.
Tot slot nog een woord voor de omgeving waarin EuroSLA 34 plaatsvond. Tromsø ligt boven de poolcirkel en wordt omgeven door een prachtige bergenpartij. Ondergetekende heeft op de laatste dag een wandeling gemaakt en daar dit uitzicht gezien. Na veel ingespannen luisteren was dat een kleine weldaad!
